Η προτομή του Εμμανουήλ Ξάνθου λίγο έλειψε να προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας

Τον Δεκέμβριο του 1930 στήθηκε η προτομή του Φιλικού Εμμανουήλ Ξάνθου στην Πλατεία Φιλικής Εταιρείας στο Κολωνάκι, ύστερα από απόφαση του Δήμου Αθηναίων να παραχωρήσει το συγκεκριμένο χώρο. Το ποσό για την κατασκευή του έργου συνέλεξαν με έρανο οι Δωδεκανήσιοι της Αιγύπτου και ο Σκεύος Ζερβός. Δημιουργός του ήταν ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Θωμάς Θωμόπουλος. Κατασκευασμένο από λευκό πεντελικό μάρμαρο, ύψους τεσσάρων μέτρων πάνω σε μαρμάρινη βάση δύο μέτρων.
Στις τέσσερις πλευρές του βάθρου είχαν χαραχτεί με χρυσά γράμματα τα ονόματα των Δωδεκανήσων. Αυτό προκάλεσε την οργή του Ιταλού πρέσβη Giuseppe Bastianini, 

ο οποίος με διάβημά του προς την

κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου απήτησε να αποξεστούν τα ονόματα των νήσων, διότι η αναγραφή τους έθιγε την Ιταλία ως κατέχουσα τα Δωδεκάνησα. Η ελληνική κυβέρνηση έσπευσε να ικανοποιήσει το αίτημα του Ιταλού πρέσβη. Πριν τα αποκαλυπτήρια, ειδικός τεχνίτης απέξεσε τα ονόματα των Δώδεκα Νήσων. Οι αντιδράσεις του κόσμου υπήρξαν έντονες. Οι εφημερίδες αποδοκίμασαν με πρωτοσέλιδα άρθρα την ενέργεια αυτή της κυβέρνησης Βενιζέλου, χαρακτηρίζοντάς την ως "δουλική".

Επιπλέον είχε δοθεί εντολή να μην επιτραπεί η παρουσία στην εκδήλωση των αποκαλυπτηρίων εκπροσώπων των Δωδεκανησιακών Οργανώσεων. 

Ωστόσο οι Δωδεκανήσιοι έκαναν έντονη την παρουσία τους την ημέρα των αποκαλυπτηρίων (Ιανουάριος 1931). Ο Πρόεδρος της Δωδεκανησιακής Νεολαίας Αθηνών, Ι. Μοσχονάς, κατέθεσε στεφάνι λέγοντας τα εξής: "Η υπόδουλος Δωδεκάνησος καταθέτει τον στέφανον αυτόν εις την προτομήν σου, Εμμανουήλ Ξάνθε. Η Δωδεκανησιακή Νεολαία επιφυλάσσεται να καταθέση παρόμοιον πολύ προσεχώς και επί του μνημείου, το οποίον θα εγείρη η ευγνωμοσύνη του Έθνους εις την ελευθέραν γενέτειράν σου Πάτμον. Έως τότε η ωραία μορφή σου θα εμπνέη τους υποδούλους συμπατριώτας σου εις τον τραχύν αγώνα κατά της τυραννίας, υπό την οποίαν στενάζουν. Έως τότε η ωραία μορφή σου θα συμβολίζη δι’ όλους μεν τους Έλληνας την ιδέαν της Ελευθερίας, δια τους υποδούλους δε Δωδεκανησίους ολόκληρον την Ελλάδα με όλα τα ιδανικά της".
Ο Ζ. Χαλκιάς, εκ μέρους των Δωδεκανησίων της Αιγύπτου τόνισε: "Καίτοι γνωρίζω ότι αντιβαίνω τας αρχάς των πάλαι ποτέ κατοίκων της κλεινής ταύτης πόλεως, οι οποίοι, ως γνωρίζει εις ημάς ο Πλούταρχος, δεν επέτρεπον εις άνδρας δούλους να συμμετέχωσιν, και δη ως κομισταί αναθημάτων, εις γεγονότα τιμητικά των υπέρ Ελευθερίας εργασθέντων, δούλος και εγώ, ευλαβώς συγκαταθέτω τον στέφανον τούτον εκ μέρους των εν Αιγύπτω Δωδεκανησίων, προ του μνημείου το οποίον ήγειραν εις μνήμην του μεγάλου τέκνου της Δωδεκανήσου και πρωτοπόρου της ελληνικής Ελευθερίας, Εμμανουήλ Ξάνθου".

Ο Σκεύος Ζερβός καταφανώς συγκινημένος δήλωσε στην εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΗ:

"Εάν κεραυνός έπιπτεν επί της κεφαλής μου, δεν θα μου προεκάλει την θλίψιν και την αγανάκτησιν, την οποίαν μου προεκάλεσε η αναγγελία ότι πρέπει να απαλειφθούν τα ονόματα των δώδεκα νήσων από την προτομήν του Ξάνθου. Προ εμού παρουσιάζετο το ζήτημα υπό διπλήν μορφήν. Ή να δεχθώ το προτεινόμενον ή να αποκρούσω τούτο, οπότε και έπρεπε να το μεταφέρω εις τινα αποθήκην. Ενόμισα ότι είχα καθήκον κρύπτων εις τα στήθη μου τον θάνατον, την θλίψην και την απελπισίαν, να δεχθώ το ποτήριον, οσονδήποτε πικρόν και αν ήτο. Τοσούτο μάλλον, καθόσον τα εκ της απαλείψεως των ονομάτων των δώδεκα νήσων μέλλοντα να παραμείνουν επί του μνημείου στίγματα θα ήσαν ουλαί εις πάσαν ελληνικήν ψυχήν, θα ήσαν σημεία, τα οποία θα υπενθύμιζον την γενομένην προσβολήν και ταπείνωσιν και θα μας εκέντριζον προς νέους ευγενείς αγώνας προς απελευθέρωσιν της μαρτυρικής Δωδεκανήσου. Και η απάλειψις έγινε. Κάθε χτύπημα της σμίλης και της σφύρας του γλύπτου δια την απόσβεσιν εκάστου γράμματος των δώδεκα νήσων ενόμιζα ότι ήτο αληθές βαθύτατον τραύμα δι' ιταλικού εγχειριδίου εντός της ψυχής μου. Συντετριμμένος μέχρι θανάτου, παρηκολούθησα το όλον απαίσιον έργον, μετά το τέλος του οποίου, μη δυνάμενος να ανθέξω, παρέμεινα κλινήρης επί πολλάς ώρας. Τι να κάμωμεν; Την φοβεράν δοκιμασίαν την υπέστην μαρτυρικώς, το νέον της πατρίδος μου τραύμα το αντίκρυσα ψυχραίμως με την πλήρη βεβαιότητα ότι η Δωδεκανησιακή ψυχή αντικρύζουσα τα νέα γεγονότα, θα εξαρθή εις το ύψος των περιστάσεων, θα ανεύρη τας αναγκαίας πνευματικάς αλλά και υλικάς δυνάμεις και μνήμων της μακραίωνος, της πολυχιλιετούς ενδόξου ιστορίας της, θα αναζητήση τα μέσα και θα εφαρμόση τας μεθόδους, αι οποίαι θα της δώσουν την τόσον πολυπόθητον ελευθερίαν της, δια να προσέλθη και πάλιν εις τον αυτόν χώρον και να χαράξη εις το αυτό μέρος του μνημείου τα ονόματα εκείνα, έκαστον των οποίων αποτελεί και μίαν πανένδοξον και αθάνατον σελίδα του ελληνικού πνεύματος, της ελληνικής επιστήμης, των ελληνικών γραμμάτων, αλλά και σελίδα αθάνατον του όλου πολιτισμού και συμπάσης της ανθρωπότητος".

Το θλιβερό γεγονός της απόξεσης των ονομάτων των Δώδεκα Νήσων από την προτομή του Δωδεκανήσιου Φιλικού Εμμανουήλ Ξάνθου γέμισε με θλίψη τους απανταχού Δωδεκανήσιους.