Η Πάτμος υπό την ιταλικήν κατοχήν

Τον Σεπτέμβριο του 1926, η αθηναϊκή εφημερίδα "ΠΟΛΙΤΕΙΑ" (ιδιοκτησίας Θεολόγου Νικολούδη εκ Λέρου), δημοσίευσε σειρά άρθρων για τα Δωδεκάνησα. Τα κείμενα υπογράφει κάποιος  "Ρακίνας" (ασφαλώς ψευδώνυμο).

Το άρθρο για την Πάτμο δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 3ης Σεπτεμβρίου 1926 και αναδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "ΑΥΓΗ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΑΚΗ" (ιδιοκτησίας Μιλτιάδη Παπαμανώλη) στις 15 Σεπτεμβρίου 1926.

Ο συντάκτης του άρθρου καταφέρεται με δριμύτητα εναντίον του ιταλού Κυβερνήτη των νήσων Mario Lago.

Ω! αν ήτο δυνατόν, εις τον εξοχώτατον Μάριο Λάγκο, να μεταβληθή, προς στιγμήν, εις Ποσειδώνα και δια της ποντοκρατείρας τριαίνης του να κατεβύθιζεν εις τας σκοτεινάς υδατίνους αβύσσους του Αρχιπελάγους την βραχώδη νησίδα της Πάτμου, θα έπραττε τούτο ευχαρίστως και θα εγαυρία η φασιστική ψυχή του, δια το αποτελεσματικόν πλήγμα το οποίον θα κατέφερεν εναντίον του παρελθόντος του "βράχου αυτού" επί του οποίου διεσώθησαν τα ωραιώτερα και πολυτιμώτερα λείψανα του Ελληνο-Βυζαντινού πολιτισμού. Αλλά δεν είνε δυνατόν να έχωμεν την μεταμόρφωσιν αυτήν. Και η Πάτμος, ο αδιάσειστος εις τους αιώνας βράχος θα μένη εκεί, εις την θέσιν του, δεχόμενος τα κυανά κύματα του Αιγαίου, τας "αίγας" του Ομήρου, αφροστεφή και βρυχομοχθούντα, ως άλλην πλατυτάτην εθνικήν κυανόλευκον εις πάσαν στιγμήν εφαπλουμένην όπως περιβάλλη την ιστορικήν και ένδοξον νησίδα.
Όχι απλώς παρετήρησα, αλλ’ επισταμένως εμελέτησα την επίμονον προσπάθειαν της Ιταλικής κατοχής της Δωδεκανήσου, όπως δια παντός τρόπου και μέσου εξαλείψη την Ελληνικότητα των Ανατολικών Σποράδων. Ματαία η προσπάθεια, αλλά πάντοτε επικίνδυνος. Έχομεν, βεβαίως, πρόχειρον το παράδειγμα της παταγώδους αποτυχίας των διπλωματών της Ρώμης, εν τη προσπαθεία των όπως εκλατινίσουν την Αδριατικήν Βαλκανικήν.
Ήλθεν ημέρα κατά την οποίαν ολόκληρον το Δαλματικόν αρχιπέλαγος κατεκλύσθη υπό της Σλαϋικής φυλής – Κροατών, Σλοβένων – και παν ό,τι διεσώθη εκ της προσπαθείας ήσαν ολίγα στέμματα βαρώνων εντειχισμένα, ολιγώτεροι κακότεχνοι Λέοντες της Ενετίας και ο μεσαιωνικός λατινικός ρυθμός των κτιρίων. Οι πληθυσμοί όμως οι Λατινικοί; Η Σλαϋική προώθησις έρριψεν αυτούς εις την θάλασσαν. Και σχετικώς σκεπτόμεθα. Αφού εις την Αδριατικήν οι Ιταλοί δεν ηδυνήθησαν να συγκρατηθώσιν εν τω Δαλματικώ αρχιπελάγει, πως είνε δυνατόν να συγκρατηθούν, να επιβληθούν εις Δωδεκάνησα, μεταξύ πληθυσμών από χιλιετηρίδων ακραιφνώς Ελληνικών; Μεταξύ της ισχυράς, της αδαμάστου, της μη αφομοιουμένης ελληνικής φυλής; Ματαία, επαναλαμβάνω, η προσπάθεια της πειραματιζομένης Ιταλικής Διοικήσεως, αλλά τα λαμβανόμενα πιεστικά μέτρα, δεδομένου ότι είνε ανελεύθερα και ανάξια αντιπροσώπου Κράτους του δυτικού πολιτισμού, στενοχωρούν και απογοητεύουν τους Δωδεκανησίους. Και επί του σημείου τούτου, ακριβώς, θα συνίστων εις τον εξοχώτατον Μάριο Λάγκο να επιστήση την προσοχήν του. Πολιτισμένος, νομομαθής, διπλωμάτης, αβρός, εμβριθής μελετητής της φιλοσοφίας της Ιστορίας αυτός, πως είνε δυνατόν να πιστεύη ότι δύναται να εξιταλίση τα Δωδεκάνησα; Πως; Αλλ’ όταν δεν πιστεύη – και δεν πιστεύει – ότι δύναται να εκλατινίση τους Έλληνας, τότε πως δικαιολογείται εις την συνείδησίν του εφαρμόζων το πιεστικόν, το οπισθοδρομικόν, το ημιβάρβαρον πρόγραμμά του;
Αλλ’ ιδού η Πάτμος, μουσείον της κλασσικής και της βυζαντινής Ελλάδος. Κάρφος εις τους οφθαλμούς των πειρωμένων τον εξιταλισμόν. Τα σωζώμενα εν τη ιερά μονή του Ιωάννου του Θεολόγου λείψανα, η πλουσιωτάτη εκ 4.000 τόμων βιβλιοθήκην, εξ ων 500 χειρόγραφα, πάπυροι, παλίμψηστα κ.τ.λ. θετικά και ακλόνητα τεκμήρια της Ορθοδοξίας, εις πόσους πειρασμούς έχουσιν εμβάλλη μέχρι τούδε την πονηράν και μακιαβελλικήν Λατινικήν Εκκλησίαν; Η Πάτμος είναι περίφημος διότι διέμενεν εν αυτή ο Ιωάννης ο Θεολόγος όστις και έγραψεν εις αυτήν την εμπνευσμένην "Αποκάλυψίν" του, αντίγραφον της οποίας σώζεται εν τη βιβλιοθήκη της Μονής. Υπήρχεν, επίσης, εν τη νησίδι ταύτη, κατά τους ζοφερούς της Τουρκικής τυραννίας χρόνους και Σχολή, ονομαστή δια τους διδάξαντας εν αυτή, αλλά και δια τους εξελθόντας εξ αυτής μαθητάς.
Σήμερον η Πάτμος – έχει περίμετρον 18 μιλίων μόλις – κατοικείται αποκλειστικώς υπό Ελλήνων, πρέπει να είναι υπερήφανος δια τον Έξαρχον και Ηγούμενον της Μονής Ιωάννου Θεολόγου, διότι μόνος ούτος πραγματικώς αντέδρασεν εις όλας τας πιέσεις της Ιταλικής κατοχής, όπως η Εκκλησία των Δωδεκανήσων αποσχισθή του Οικουμενικού Πατριαρχείου και καταστή Αυτοκέφαλος.
Η πρωτεύουσα της νησίδος ονομάζεται Χώρα, αλλ’ υπάρχουσιν και οι συνοικισμοί του Κεντρικού Λιμένος και του Κάμπου. Επίσης υπό τα τείχη της Μονής, τα οποία πολλαχού φθάνουν το ύψος των 12 μέτρων, υπάρχει ολόκληρος συνοικισμός. Η νησίς είναι ορεινή, αλλά έχει και πεδινά μέρη ένθα υπάρχουν κήποι και αμπελώνες. Επίσης υπάρχουν και ολίγα δένδρα οπωροφόρα. Κύριον όμως είδος εξαγωγής είναι αι νωπαί σταφυλαί εκ των οποίων ετησίως αποστέλλονται εις Αίγυπτον περί τας 90-110 χιλιάδες οκάδων.
Η Πάτμος, κατά το 1912 υπήρξε και η έδρα του Παννησιωτικού Συνεδρίου των 

Αιγαιοπελαγιτών. Ενθυμούμαι την θείαν λειτουργίαν εν τω ιερώ ναώ της Μονής του Ιωάννου του Θεολόγου, κατά την οποίαν οι Δωδεκανήσιοι Επαναστάται οι Καλαβρός, Βενιαμίν Ολυμπίτης, Κωνσταντινίδης, Παολίδης, Δρακίδης, και άλλοι έχοντες μεταξύ αυτών τον Θ. Σοφούλην ανύψωσαν την σημαίαν της Δωδεκανήσου με την ζητωκραυγήν υπέρ της απελευθερώσεώς της από της Ιταλικής επιδρομής.
Ποίον όμως υπήρξεν το αποτέλεσμα; Να επιδράμουν οι Καραμπινιέρηδες και να συλλάβωσι όλους και δια τορπιλλοβόλου να εξαποστείλωσιν εις Ρόδον και παραπέμψωσιν ενώπιον του Στρατηγού Αμέλιον.
Οι ωραίοι εκείνοι αγώνες, η μανιώδης αντίδρασις κατά των Ιταλών σιγούν από δεκατριετίας. Σιγούν; Βεβαίως εις τας καρδίας των Δωδεκανησίων πατριωτών ακοίμητον φλέγεται το ιερόν πυρ του πόθου προς δράσιν υπέρ της δεινοπαθούσης Πατρίδος υπό το πέλμα του αμειλίκτου επιδρομέως της "δύσεως", του Ιταλού.
Βεβεαίως, οι θερμότεροι παλμοί των Αιγαιοπελαγιτών φυλάσσονται δια την ημέραν καθ’ ην πάντες ομού θα κινηθώμεν υπέρ αποτινάξεως του ξενικού ζυγού. Βεβαίως, τέλος, πάσα σκέψις και πάσα ελπίς στηρίζονται επί της πίστεως προς μίαν ανωτέραν Δικαιοσύνην, η οποία αγρυπνεί, παρακολουθεί τας βασάνους των Δωδεκανησίων και δεν αναμένει ή την κατάλληλον στιγμήν δια την απολύτρωσιν αυτών.
Αλλά μήπως και μεταξύ αυτών των Ιταλών δεν υπάρχουσι οι ελεύθεροι και δίκαιοι πατριώται, οι οποίοι αναγνωρίζουν το δίκαιον των Δωδεκανησίων; Έχομεν υπ’ όψι  το βιβλίον του κ. Φραγκίσκου Ντε Σίμωνος Μπρούβερ: "Ιταλία και Ελλάς", το οποίον εις την σελίδα 7 γράφει: "Είναι προφανές ότι η Δωδεκάνησος ανήκει εις την Ελλάδα. Όπως επικαλέσθημεν δι’ ημάς την αρχήν της εθνικότητος, δεν πρέπει να αναγνωρίσωμεν αυτήν δια τους άλλους; Όστις αγαπά πραγματικώς την αλήθειαν οφείλει να την δέχεται και όταν είναι εναντίον του. Ουδείς Ιταλός, καλής πίστεως άνθρωπος, δύναται να υποστηρίξη ότι εις την Δωδεκάνησον υπάρχουν Ιταλοί".
Οφείλω να εξάρω την ευγένειαν και την περιποιητικότητα των Μοναχών του Ιωάννου του Θεολόγου. Ομολογώ δε ότι η επιστημονικότης των και η πολυμάθειά των με εξέπληξεν. Συνιστώ δε εις όλους τους σπουδάζοντας Βυζαντινήν ιστορίαν και Θεολογίαν, κατ’ ανάγκην, να διέλθωσι της ιεράς Μονής της Πάτμου, εις την οποίαν κάτι Ελληνικόν, Εθνικόν, Εκκλησιαστικόν, περισσότερον των όσων γνωρίζουν ασφαλώς θα μάθωσι.